topontiki: Μας έχει μπλέξει για τα καλά ο Εφραίμ

Μας έμπλεξε ο πονηρός ηγούμενος του Βατοπεδίου και δεν το πήραμε χαμπάρι… Και δεν είναι μόνο η ιστορία του Βατοπεδίου ούτε το χρηματιστήριο ούτε οι off-shore εταιρείες μέσα από τις οποίες διακινούνταν χρήμα χωρίς να παίρνει χαμπάρι κανένας… Είναι κυρίως γιατί, γνωρίζοντας τα προβλήματα που υπάρχουν στην Ορθοδοξία, μεταξύ των Εκκλησιών, σε σχέση με το Άγιο Όρος, γνωρίζοντας πολύ καλά την ιστορική εξέλιξη της διαμάχης μεταξύ του Πατριαρχείου Μόσχας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως για τα πρωτεία στην Ορθοδοξία, γνωρίζοντας ότι για τη Ρωσία και τη ρωσική ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους στόχους ο έλεγχος του Αγίου Όρους εδώ και αιώνες, έπαιξε και τώρα με αφορμή την προφυλάκισή του και έχει μπλέξει την Ελληνική Δημοκρατία σε ένα ζήτημα που έχει προϊστορία 500 και πλέον χρόνων…

Όμως δεν είναι άμοιρες ευθυνών για αυτά που συμβαίνουν ούτε η Ελληνική Δημοκρατία γενικότερα ούτε οι εκάστοτε κυβερνήσεις ειδικότερα, αφού η παρουσία τους εδώ και 15 χρόνια είναι και παραμένει υποτονική και ουσιαστικά αδιάφορη… Δεν είναι τυχαίο ότι μεταξύ των Αγιορειτών είναι εδραιωμένη η πεποίθηση ότι οι ίδιοι, οτιδήποτε και αν διαπράξουν, παραμένουν στο απυρόβλητο.

Φυσιολογικός καρπός αυτής της τακτικής τού να μη θίγονται από την ελληνική πολιτεία τα κακώς κείμενα στο Άγιο Όρος ήταν ο εναγκαλισμός Εφραίμ, Πούτιν και πατριάρχη Μόσχας Κυρίλλου.

Ο πανέξυπνος Εφραίμ ήξερε τι έκανε… Το προσκύνημα της Αγίας Ζώνης μεταφέρθηκε για προσκύνημα στη Μόσχα και εξυπηρέτησε τον Πούτιν στην προεκλογική περίοδο. Το χρησιμοποίησε και αυτός όπως ακριβώς το χρησιμοποίησαν και οι δικοί μας πολιτικοί (Μητσοτάκης, Aνδρέας, Καραμανλής) πριν από μερικά χρόνια…

Η Ρωσία (πολιτεία και Εκκλησία) εμφανίζεται έτσι ως προστάτης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ως εγγυήτρια του καθεστώτος του Αγίου Όρους.

Δυστυχώς ένα ακόμη μείζον θέμα θα ’χει ν’ αντιμετωπίσει σε λίγο η Ελληνική Δημοκρατία και είναι αυτό των σχέσεων με τους Ρώσους και την προσπάθειά τους να εμφανιστούν προστάτες του Αγίου Όρους… Είναι ένα θέμα που μπορεί να επεκταθεί και να γίνει ζήτημα της Ορθόδοξης Εκκλησίας… Να γίνει ένα ακόμη νέο ανοικτό ζήτημα για τη χώρα μας, το οποίο μπορεί να επεκταθεί και να αποκτήσει και οπαδούς…

Ας δούμε λοιπόν τι ακριβώς έχει συμβεί τα 500 (!!!) τελευταία χρόνια σε ό,τι αφορά το Άγιο Όρος και πόσο βαθιές είναι οι ρίζες του ενδιαφέροντος που δείχνει η Ρωσία, χρησιμοποιώντας προς το παρόν τον πολυμήχανο ηγούμενο Εφραίμ…

Από τη Ρώμη στη Μόσχα

Το 1510 ο Ρώσος μοναχός Φιλόθεος στο Πσκοφ, αποτεινόμενος προς τον ηγεμόνα Βασίλειο, διατύπωσε τη θεωρία ότι η Μόσχα είναι πλέον το μοναδικό οικουμενικό κέντρο της Ορθοδοξίας, είναι η Τρίτη Ρώμη. Η αρχαία Ρώμη, έχοντας περιπέσει στην «αίρεση» του παπισμού, είχε εγκαταλειφθεί από την Ορθοδοξία, η οποία είχε εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη, τη Νέα Ρώμη.

Αλλά και αυτή η Νέα Ρώμη υιοθέτησε την ίδια αίρεση με την αποδοχή της ενωτικής συνόδου Φερράρας - Φλωρεντίας του 1439, και γι’ αυτό - κατά τας γραφάς - ο Θεός την τιμώρησε με την άλωση από τους άπιστους το 1453.

Η Ορθοδοξία αποχώρησε από την Κωνσταντινούπολη και ως νέα μόνιμη εστία της επέλεξε τη Μόσχα, η οποία έγινε η Τρίτη Ρώμη, με τη σχεδόν ταυτόχρονη δημιουργία του ρωσικού μεσσιανισμού, που υπερασπιζόταν με πάθος ότι: Τετάρτη Ρώμη δεν θα υπάρξει.

Από τότε χρονολογούνται οι ηγεμονικές τάσεις της Ρωσίας στη χριστιανική Ανατολή (τα «θερμά ύδατα» της λεγόμενης διαθήκης του Μεγάλου Πέτρου), τόσο του κράτους με την προπαγανδιστική μυθολογία του «ξανθού Γένους» όσο και της Εκκλησίας με το ιδεολόγημα της Τρίτης - και τελευταίας - Ρώμης.

H διείσδυση στην Ελλάδα

Το αποκορύφωμα της πολιτικής διείσδυσης από τη ρωσική πλευρά στην περιοχή μας, την ελληνική Ανατολή, σημειώθηκε κυρίως κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού...

Τέσσερις ήταν οι στόχοι της:

♦ Η δημιουργία νέων Εκκλησιών, με απόσπαση επαρχιών του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, π.χ. σύσταση Βουλγαρικής Εξαρχίας.

♦ Η επίτευξη αριθμητικής υπεροχής των Ρώσων μοναχών στο Άγιον Όρος.

♦ Η υπαγωγή των Πρεσβυγενών Πατριαρχείων (Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων) στη ρωσική επιρροή.

♦ Η υπαγωγή των πρεσβειών τιμής (της οικουμενικότητας) που το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως έχαιρε στον ορθόδοξο κόσμο, στο Πατριαρχείο Μόσχας - το οποίο μετά την κατάργησή του από τον Μεγάλο Πέτρο (1700) επανιδρύεται το 1917.

Έλεγχος στα μοναστήρια

Ειδικά στο Άγιο Όρος, περί τα μέσα του 19ου αιώνα, άρχισαν οι αθρόες προσελεύσεις Ρώσων μοναχών, που επιπλέον διέθεταν άφθονα υλικά μέσα και την αμέριστη συμπαράσταση των ρωσικών διπλωματικών αρχών στην Κωνσταντινούπολη (π.χ. Κόμης Ιγνάτιεφ). Σκοπός των μοναχών αυτών ήταν να καταλάβουν όσο το δυνατόν περισσότερα αθωνικά καθιδρύματα (μονές, σκήτες, κελιά). Μάλιστα το 1875 κατόρθωσαν να εκλέξουν Ρώσο ηγούμενο στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονος, οπότε οι Έλληνες μοναχοί της διασκορπίστηκαν σε άλλα καθιδρύματα.

Τρία χρόνια μετά, το 1878, η νικήτρια στον ρωσοτουρκικό πόλεμο Ρωσία επέβαλε με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου όχι μόνο τη δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας εις βάρος της Ελλάδας, αλλά και επιπλέον ειδικό προνομιακό καθεστώς των Ρώσων μοναχών και των ρωσικών καθιδρυμάτων του Αγίου Όρους. Μάλιστα η Συνθήκη του Βερολίνου που ακολούθησε λίγο αργότερα (1878) επέκτεινε το καθεστώς αυτό υπέρ όλων των μη οθωμανικής προελεύσεως Αγιορειτών.

Παράλληλα, οι κατεσπαρμένοι σε όλη την έκταση της χερσονήσου Ρώσοι μισθωτές κελιών συγκρότησαν τη Ρωσική Κελλιωτική Αδελφότητα, κατά παράβαση των αθωνικών θεσμών, δεδομένου ότι ήταν γραμμένοι στα μοναχολόγια διαφόρων μονών.

Αργότερα, κατά τις παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων, οι Ρώσοι είχαν την πλειονότητα των μοναζόντων στον Άθω, αλλά κατείχαν μόνο μια μονή και δύο σκήτες, έναντι δεκαεπτά ελληνικών μονών, μιας σερβικής και μιας βουλγαρικής.

Το ρωσικό Γιβραλτάρ!!!

Οι Ρώσοι δεν μιλούσαν απλώς για ρωσική παρουσία στο Άγιον Όρος, αλλά για τον «ρωσικό Άθω, ως υπολογίσιμη εκκλησιαστική και πολιτική οντότητα στην Ορθόδοξη Ανατολή».

Μάλιστα ο διαπρεπής βυζαντινολόγος και διευθυντής του Ρωσικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Κωνσταντινουπόλεως Θ. Ουσπέντσκι τόνιζε σε κάθε ευκαιρία: «Το Άγιον Όρος είναι το ρωσικό Γιβραλτάρ, που μας δόθηκε χωρίς πόλεμο, αλλά υπάρχει εκεί ένοπλη δύναμη από 5.000 ψυχές ρωσικού πληθυσμού».

Σε πρόσφατο βιβλίο της, η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Πετρούπολης Lora Gerd («Ο Ρωσικός Άθως 1878-1919. Δοκίμια Εκκλησιαστικής και Πολιτικής Ιστορίας», Μόσχα 2010) τονίζει ότι «Ο ρωσικός Άθως υπήρξε ανεξάρτητος. Ήταν ένα ρωσικό νησί στη Χριστιανική Ανατολή» (σελ. 159).

Οι Έλληνες Αγιορείτες

Στις 2 Νοεμβρίου 1912 ελληνικά ναυτικά αγήματα αποβιβάστηκαν στην αθωνική χερσόνησο. Η ελληνική κρατική κυριαρχία αμφισβητήθηκε από τη Ρωσία, η οποία αμέσως δήλωσε ότι καμία απόφαση σχετικά με το μέλλον του Αγίου Όρους δεν θα αποδεχόταν, αν αυτή λαμβανόταν χωρίς τη συμμετοχή της.

Η Συνθήκη του Λονδίνου (17-30.5.1913) ανέθεσε την τύχη του Άθω στις Μεγάλες Δυνάμεις.

Τότε συνήλθε στο Λονδίνο η Πρεσβευτική Διάσκεψη. Εκεί η Ρωσία απαίτησε τη διεθνοποίηση του Άθω, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ο διορθόδοξος προσκυνηματικός χαρακτήρας του. Προσέθεσε, όμως, ότι οι σλαβικές εν γένει σκήτες θα γίνονταν κυρίαρχες μονές, ώστε να αυξηθεί η συμμετοχή Σλάβων εκπροσώπων στην Ιερή Κοινότητα, δηλαδή το ανώτατο όργανο αυτοδιοικήσεως του Άθω. Όμως οι ρωσικές επιδιώξεις συνάντησαν τη σθεναρή αντίδραση των Ελλήνων Αγιορειτών.

Η Πρεσβευτική Διάσκεψη απέρριψε τη διεθνοποίηση. Αποδέχθηκε αυτονομία μόνο, αλλά και αυτή θα ήταν εσωτερικής φύσεως – το σημερινό αυτοδιοίκητο καθεστώς. Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου (10.8.1913) χωρίς επιφυλάξεις περιέλαβε την αθωνική χερσόνησο στα εδάφη που επιδικάσθηκαν στην Ελλάδα. Παρόμοια διάταξη επαναλήφθηκε στη Συνθήκη των Αθηνών, η οποία επιπλέον προσέδωσε σε όλους τους Αγιορείτες την ελληνική ιθαγένεια αναδρομικά από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της Συνθήκης του Βουκουρεστίου.

Στην Ελλάδα το Άγιο Όρος

Η Ρωσία δεν παραιτήθηκε των αξιώσεών της. Εγκατέλειψε τη διεθνοποίηση και απέβλεπε πλέον σε επιβολή ελληνορωσικού καθεστώτος. Αλλά η έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου διέκοψε κάθε προσπάθεια αμφισβητήσεως της ελληνικής κυριαρχίας, η οποία επιβεβαιώθηκε ξανά με τις Συνθήκες του Νεϊγύ, των Σεβρών και της Λωζάννης, όπου και η περί προστασίας των μειονοτήτων στην Ελλάδα συνθήκη, κατά το άρθρο 62 της οποίας: «Οι μοναχοί του Αγίου Όρους, ανεξάρτητα από τη χώρα της καταγωγής τους, διατηρούν τις κτήσεις και τα πρότερα πλεονεκτήματά τους, και χωρίς καμία εξαίρεση απολαύουν απόλυτη ισότητα δικαιωμάτων και πλεονεκτημάτων».

Στα 1927 επακολούθησε η συνταγματική προστασία του αγιορείτικου καθεστώτος και άρχισε η ισχύς του Καταστατικού Χάρτη του Αγίου Όρους, που είχε συνταχθεί από επιτροπή της Ιεράς Κοινότητας. Η Μονή του Αγίου Παντελεήμονος ήταν η μόνη που δεν τον προσυπέγραψε. Είναι χαρακτηριστική η θέση της Gerd – που αναφέραμε προηγουμένως – ότι με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου ο Άθως δεν περιήλθε στην ελληνική κυριαρχία de jure (σελ. 138).

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση

Για αρκετά χρόνια υπήρξε μια φαινομενική αδιαφορία του σοβιετικού κράτους ως προς τις μέχρι το 1917 επιδιώξεις της ρωσικής πολιτικής στον Άθω και αυτό λόγω της Οκτωβριανής Επανάστασης που ανέτρεψε τα πάντα στην τσαρική Ρωσία. Δεν έλειψαν όμως την περίοδο εκείνη οι τριβές των Ρώσων Αγιορειτών με το ελληνικό κράτος, το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την Ιερά Κοινότητα, όπως ενδεικτικά: η άρνηση αποδοχής του Καταστατικού Χάρτη και της ελληνικής ιθαγένειας, η απειθαρχία ως προς την τήρηση των όρων του πατριαρχικού σιγιλλίου του 1875 περί της μεταβολής της ηγεσίας στη Μονή Αγίου Παντελεήμονος, η πνευματική ενότητα με την «εν υπερορία (εκτός περιοχής ρωσικής Εκκλησίας) ρωσική σύνοδο» στο Κάρλοβιτς της Βοϊβοδίνας, οι συνεχείς απόπειρες μεταβολής του αριθμού των μονών και του διοικητικού συστήματος, με αποκορύφωμα την περίοδο της κατοχής με την απροκάλυπτη συνεργασία των περισσότερων Ρώσων μοναχών με τους Γερμανούς και τους Βουλγάρους.

Ενδιαφέρον μετά τον πόλεμο

Ήδη από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η ΕΣΣΔ διά του Πατριαρχείου Μόσχας άρχισε δραστήρια να αναμειγνύεται στα ζητήματα του ορθόδοξου κόσμου. Η Εκκλησία της Ρωσίας είχε στο εσωτερικό να αντιμετωπίσει δυσθεώρητα προβλήματα, αλλά στις διορθόδοξες σχέσεις της είχε την αμέριστη υποστήριξη του «άθεου» κράτους.

Στον χώρο των πρεσβυγενών Πατριαρχείων, ο εκάστοτε επικεφαλής της Ρωσικής Αποστολής κληρικός είχε γίνει παντοδύναμος. Το διαπιστώνουμε μάλιστα και σήμερα ιδιαίτερα εύγλωττα στην Αντιόχεια και τα Ιεροσόλυμα.

Στο Άγιο Όρος η παρουσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της ελληνικής πολιτείας απέτρεψαν παρόμοιας έντασης διεισδύσεις. Σημειώθηκαν, όμως, τριβές αθωνικών αδελφοτήτων και καθιδρυμάτων με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, οι οποίες και υπέσκαψαν τη θέση του τελευταίου.

Στο ζηλωτικό κίνημα και στο ανοικτό θέμα μιας μονής, που εδώ και 40 χρόνια παραμένει ως παρασυναγωγή στην αθωνική χερσόνησο, το κράτος δεν τόλμησε να επέμβει δραστικά, παρά τις συνεχείς και κατάφωρες παραβιάσεις του συντάγματος και των αγιορειτικών θεσμών. Δυστυχώς, η ελληνική πολιτεία δεν έμαθε να λέει «όχι» στον Άγιο Όρος, αλλά με βάση την ελληνική νομοθεσία… επέτρεψαν όλοι να δημιουργηθεί μία ανεξέλεγκτη κατάσταση που επιτρέπει σήμερα στο ρωσικό κράτος να παρεμβαίνει και το θέτει υπό την προστασία του… με αφορμή βέβαια την προφυλάκιση ενός ηγούμενου…

http://topontiki.gr/article/27873